HomeExcursies

De werkgroep naar Camras

Prelude
Tijdens onze novemberbijeenkomst werd geopperd om een bezoek aan de radiotelescoop in Dwingeloo te brengen en hier eventueel een bijeenkomst te organiseren. Dit laatste was niet wenselijk, het bezoek moest los van een bijeenkomst zijn. Later bleek dat het bezoek nog in april dit jaar moest plaatsvinden omdat op 27 april de telescoop werd gesloten voor een langdurige renovatie. Naar verwachting zal de renovatie medio 2013 zijn afgerond.

Camras1Historie
In 1956 werd de bijna 30 meter hoge Radiotelescoop Dwingeloo in gebruik genomen als de grootste draaibare radiotelescoop van de wereld op dat moment. Het belangrijkste doel was om met de 12 jaar eerder door de Nederlandse student Henk van der Hulst voorspel­ de 21 cm radiogolven de Melkweg in kaart te brengen. In Amerika was dit al bekend maar daar was geen belangstelling om dit verder te onderzoeken. Nederlandse en internationale sterrenkundigen hebben met deze radiotelescoop baanbre­ kend onderzoek verricht. Zo hebben sterrenkundigen onder andere de sterrenstelsels Dwingeloo I en 11 ontdekt. In 1997 werd de Radiotelescoop Dwingeloo buiten gebruik ge­ steld omdat de telescoop te kostbaar was geworden. Ondertussen is de Dwingeloo Radiotelescoop voorgedragen als Rijksmonument zijnde één van de honderd topmonumenten uit de opbouwperiode van Nederland (1940-1958). Dat geeft aan dat het een bouwwerk betreft van bijzondere architectuur. Het heeft nationa­ le herinneringswaarde en getuigt in cultuurwetenschappelijk opzicht van de innovatieve ideeên uit de tijd vlak na de Tweede Wereldoorlog. Op 29 januari 2007 werd de Stichting CAM RAS opgericht en sindsdien spannen vrijwilli­ gers (waaronder veel in wetenschap en techniek geïnteresseerde radiozendamateurs en amateur astronomen) zich in om dit historisch instrument voor de ondergang te behoeden. CAMRAS is een afkorting voor de Stichting CA Muller Radio-Astronomie Station en heeft zich tot doel gesteld interesse in techniek en wetenschap bij de jeugd te stimuleren.

Camras2Het bezoek
Op 22 april brachten veertien leden van de Werkgroep een bezoek aan de radiotelescoop aan de rand van het Dwingelderveld achter het parkeerterrein van ASTRON, Oude Hoogeveensedijk 4, Lhee. Voor velen was dit toch een dagvullende onderneming omdat Dwingeloo niet om de hoek ligt. De bereikbaarheid met het openbaar vervoer is niet zo eenvoudig. De telescoop ligt op ongeveer twintig minuten rijden vanaf het station. Omdat velen toch een behoorlijke reis achter de rug hadden, hebben we eerst om 12:00 uur in het Hof van Dwingeloo geluncht.

De rondleiding in de radiotelescoop begon om 14:00 uur. Zoals op de foto's is te zien be­ staat het geheel uit een draaiplateau waarop de antenne en een klein gebouwtje zijn ge­ plaatst. In de ruimte waar de ontvangers staan konden we met veertien man goed terecht, maar de groep had niet veel groter moeten zijn. Paul Boven (vrijwilliger van Camras) organiseerde voor ons de rondleiding en vertelde een enthousiast verhaal over het gebruik van de 25 meter grote paraboolantenne. Hij gaf een demonstratie van de ontvangst van een pulsar. Deze geeft om de 0,7 seconde een duide­ lijke puls. Daarnaast hebben we één GPS-satelliet ontvangen waarbij het militaire signaal is waargenomen.

Camras3Ontvangstapparatuur
De ontvangstapparatuur bij de radiotelescoop zullen maar weinig mensen thuis hebben: Rohde & Schwartz meelzenders en ontvangers. Ontvangst van de 1700 MHz is geen enkel probleem, de schotel zelf is geschikt om tot de 8 GHz te gaan. Bovenin de schotel zitten verschillende belichters voor zowel linksom als rechtsom gepolariseerde golven. Voor de ontvangst van de 1700 MHz werd de 23 cm be­ lichter gebruikt. Met een schotel van 25 meter maakt een kleine misaanpassing niet uit, er is toch voldoende signaal.

De feitelijke ontvangstinstallatie bestond uit: - Een losse meelzender. - Een eenvoudige losse mixer - Een heel dure Rohde & Schwartz ontvanger die op 420 MHz stond afgestemd. Het voordeel van dit apparaat is de brede middenfrequent uitgang. - 10 bit 70 MHz AD-converter AD9216. - FPGA board waar de AD-samples een FFT ondergaan om een breed spectrum plaatje te generen dat op de pc wordt getoond.

Camras4Ontvangst van de NOAA19
Uiteraard kwam de vraag of we ook een weersatelliet konden ontvangen. De namid­ dagovergang van de NOM 19 leek geschikt. De meelzender en ontvanger werden op de juiste frequentie ingesteld. Nog belangrijker was het correct positioneren van de radiotele­ scoop. Dit gaat niet zoals bij onze antennebesturingen waar de schotel binnen een minuut op de juiste positie staat.

De omloopsnelheid van de NOM's is te hoog om met deze radiotelescoop te kunnen vol­ gen. Daarom is de radiotelescoop op een vaste plek op de hemel gericht waar de NOM 19 langs gaat.

Wat kan er fout gaan? De beam heeft een openingshoek van 0,1 graad dus de telescoop moet perfect gericht zijn. Het baanberekeningprogramma (Gpredict) moet de positie nauwkeurig genoeg kunnen berekenen. Het was dus afwachten geblazen totdat de NOM 19 door de beam ging. Werkelijk op de seconde nauwkeurig zag je op de plot op het beeldscherm de signaalsterkte omhoog schieten en dalen toen de NOM19 door de beam ging. Zelfs Paul raakte enthousiast en ging op jacht naar de volgende overgang die we ook wisten te pakken. Dit was toch een toegift waar we niet op hadden mogen hopen.

Camras5Na afloop van het bezoek aan de radiotelescoop zijn enkelen van ons nog naar het PIane­ tron gegaan. Het Planetron heeft een rondom-bioscoopzaal, een winkeltje en een exposi­ tieruimte waar veel aandacht is voor onze astronaut André Kuipers. Het tentoongestelde materiaal was wel gedateerd: het meest recente stamde uit 2004 ... Als je geen kinderen hebt is het Planetron overigens niet iets waar je speciaal voor naar toe hoeft te gaan. Iedereen was enthousiast over het bezoek aan de Radiotelescoop. Het is fantastisch dat je als radioamateur met dit soort apparatuur mag "spelen". Er zijn suggesties gekomen om volgend jaar naar de radiotelescoop in Effelsberg te gaan of naar de radiotelescoop in Westerbork.

 

Toekomst
De radiotelescoop gaat voor meer dan een jaar dicht voor een grondige renovatie om wat "roestplekjes" weg te werken. Daarna zullen we zeker teruggaan om het resultaat te be­ wonderen.

Camras6Het is fantastisch dat radioamateurs van deze unieke antenne gebruik kunnen maken. Je zou kunnen denken aan ontvangst van satellieten die een grote schoteldiameter nodig hebben, vervolgens het signaal samplen en op disk opslaan en thuis in software decode­ ren.

De enige beperking is de omloopsnelheid van de satelliet, deze mag niet te hoog zijn. De stichting Cam ras moet het vooral hebben van donateurs en sponsors. Wellicht wilt u met ons dat dit unieke historisch erfgoed bewaard blijft. Kijk dan op de website van Cam­ ras.

 

Weblinks

Camras WEBSITE
Documentaire over de bouw van de radiotelescoop WEBSITE
Effelsberg WEBSITE 
Planetron WEBSITE  

Zoeken binnen deze website

Ga naar boven